Czym jest podatek od darowizny?

Otrzymanie dóbr takich dóbr jak pieniądze, wartościowe przedmioty czy nawet otrzymanie niektórych praw, wiąże się z koniecznością rozliczenia z Urzędem Skarbowym. W grę może wchodzić obowiązek uiszczenia podatku od otrzymanych dóbr, co w świetle prawa określa się mianem podatku od darowizn.

Spis treści

1. Darowizna — co to jest?
2. Podatek od darowizny — ile wynosi?
3. Jakie są grupy podatkowe w przypadku spadku od darowizn?
4. Zerowa grupa podatkowa – zwolnienie od podatku
5. Niewielkie darowizny – warto sprawdzić ich łączną sumę?
6. Podatek od darowizn na cele pożytku publicznego
7. Podatek od darowizn a ustawa COVID-19

 

Darowizna — co to jest?

Zanim przejdziemy do kwestii podatku od darowizny, przypomnijmy pokrótce, jak rozumieć należy darowiznę. Definiuje ją kodeks cywilny w art. 888. Jest to umowa, w której występuje strona darczyńcy oraz strona obdarowanego. Jak czytamy w Kodeksie: darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swojego majątku. W praktyce zaś oznacza to zwykle przekazanie przez właściciela rzeczy, praw lub pieniędzy na rzecz innej osoby. Nieodpłatność świadczenia oznacza, że darczyńca nie otrzymuje za nie nic w zamian — ani pieniędzy, ani żadnych innych rzeczy materialnych czy jakichkolwiek świadczeń.

Aby darowizna została dokonana, potrzebne jest złożenie oświadczeń woli przez obydwie strony umowy, jednak nie musi mieć to formy aktu notarialnego. Może przybrać również formę umowy pisemnej, ustnej, dorozumianej. Jeśli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione, czyli doszło do przekazania darowizny, uznaje się, że umowa doszła do skutku. Pamiętać jednak należy, że niektóre przedmioty darowizny wymagają bezwzględnie formy aktu notarialnego, najczęściej ma to miejsce, gdy przedmiotem tym jest nieruchomość.

Podatek od darowizny — ile wynosi?

Jako że darowizna jest czynnością, która rodzi skutki podatkowe, obdarowany zobowiązany jest do zapłacenia należnego podatku. Podatek jest przymusowym, nieodpłatnym, bezzwrotnym i publicznoprawnym świadczeniem pieniężnym na rzecz państwa i stanowi główne źródło jego dochodów. Wysokość podatku od darowizny, czyli to, ile podatnik musi zapłacić pieniędzy na rzecz państwa, jest w przypadku otrzymania przez podatnika darowizny różna i może wynosić od 3% do aż 20%. Bywa też, że zastosowanie ma zwolnienie z podatku. Ustawa określająca podatek od spadków i darowizn określa bowiem grupy obdarowywanych i dzieli ich na grupy podatkowe ze względu na stopień pokrewieństwa z darczyńcą. Im to pokrewieństwo jest bliższe, tym większa szansa na znikomy podatek lub całkowite zwolnienie z obowiązku podatkowego.

Podatek od darowizny obliczany jest od nadwyżki podstawy opodatkowania, czyli od wartości wykraczającej ponad kwotę wolną od podatku. W zależności od grupy podatkowej, kwota ta wynosi:

• 9 637 zł – dla I grupy podatkowej;
• 7 276 zł – dla II grupy podatkowej;
• 4 902 zł – dla III grupy podatkowej.

VAT od darowizny więc opłaca się dopiero w przypadku, kiedy wartość przedmiotu darowizny przekracza powyższe kwoty w odniesieniu do danej grupy podatkowej.

Nie ma znaczenia forma darowizny, ważny jest jedynie fakt, że doszło do bezpłatnego świadczenia powodującego uszczuplenie majątku darczyńcy. Podatek może dotyczyć więc zarówno darowizny w postaci pieniężnej, jak i rzeczowej, może dotyczyć przekazania praw majątkowych, środków trwałych, nieruchomości, ruchomości, a nawet zwolnienia z długu czy świadczenia określonych usług na rzecz obdarowanego. 

Jakie są grupy podatkowe w przypadku spadku od darowizn?

W obszarze podatku od darowizn wyróżnia się trzy grupy podatkowe. Przynależność do danej grupy warunkuje progi kwot zwolnionych od podatku.

1. Do I grupy należy najbliższa rodzina, czyli:

• małżonkowie
• zstępni (dzieci, wnuki itd.)
• wstępni (rodzice, dziadkowie itd.)
• rodzeństwo
• ojczym, macocha
• pasierb
• zięć, synowa
• teściowie

      2. Do II grupy zaliczają się:

• zstępni rodzeństwa (np. siostrzeńcy bratankowie, a także ich zstępni)
• rodzeństwo rodziców
• zstępnych i małżonków pasierbów
• małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków
• małżonków rodzeństwa małżonków
• małżonków innych zstępnych

      3. Do III grupy podatkowej zaś zalicza się wszystkich pozostałych nabywców darowizn. 

Zerowa grupa podatkowa – zwolnienie od podatku

W ramach wspomnianej wyżej I grupy podatkowej uwzględnia się tzw. zerową grupę podatkową. Najbliższa rodzina należąca do tej grupy może skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku od darowizn. Przykładem takiej sytuacji jest darowizna rodziców na rzecz swojej córki czy syna. Przekazane dobra często mają postać postać pieniędzy, np. na podróż czy nieruchomości, w której zstępny może zamieszkać. Darowizna bez podatku jest w tym przypadku jak najbardziej możliwe.

Przywilej ten nie jest jednak bezwzględny. Istnieją pewne ograniczenia w zwolnieniu z podatku od darowizny. 

1. Aby zwolnienie mogło mieć miejsce, obdarowany powinien w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego zgłosić ten fakt naczelnikowi urzędu skarbowego. Zgłoszenie następuje w formularzu SD-Z2. W przypadku zaś nabycia darowizny na drodze dziedziczenia, co może mieć miejsce, kiedy do świadczenia umowy darowizny na wypadek śmierci, obdarowany musi zgłosić fakt nabycia darowizny w terminie 6 miesięcy liczonych od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Przekroczenie termin 6 miesięcy będzie jednoznaczne z koniecznością zapłaty podatku pełnej wysokości. Co więcej, jeśli fakt otrzymania darowizny nie zostanie zgłoszony i ujawniony zostanie dopiero w wyniku kontroli, stawka podatku wzrośnie do możliwie najwyższej, czyli wg aktualnych przepisów wyniesie 20% wartości przedmiotu darowizny. 
2. Darowizna może dotyczyć przekazania pieniędzy. Jeśli to one były przedmiotem darowizny, obdarowany, aby móc skorzystać ze zwolnienia podatkowego, musi udokumentować ich przekazanie. Wymóg formalnego udokumentowania darowizny pieniężnej może być spełniony przedstawienie dokumentów potwierdzających bezpośredni przelew z rachunku darczyńcy.

 

Niewielkie darowizny – warto sprawdzić ich łączną sumę

Zdarza się, że darowizny przekazywane są cyklicznie w małych kwotach. Dla przykładu, może tę sytuację obrazować coroczne obdarowywanie członka rodziny pieniędzmi z okazji jakiegoś jubileuszu lub wpłacanie na jego rzecz co jakiś czas pieniędzy, które finalnie mają być po latach wykorzystane na sfinansowanie jakiegoś przedsięwzięcia. Wartość darowizny w takim przypadku ujmuje się w okresie 5-letnim. Oznacza to, że jeśli w ciągu 5 lat kwota wpłaconych środków, będących darowiznami, przekroczy wysokość kwoty wolnej od podatku dla danej grupy podatkowej, należy na formularzu SD-Z2 poinformować o tym organ skarbowy. 

Podatek od darowizn na cele pożytku publicznego 

Prawo przewiduje ponadto możliwość uniknięcia podatku od darowizn pomimo tego, że darczyńca i obdarowany ani nie są uwzględnieni w zerowej grupie podatkowej, ani też w ogóle nie są spokrewnieni. Taka możliwość ma miejsce wówczas, kiedy darowizna przekazywana jest na cele pożytku publicznego. Dotyczy to darowizn na cele kultu religijnego, darowizn na cele krwiodawstwa realizowanego przez honorowych dawców krwi oraz darowizn dla organizacji prowadzącej działalność pożytku publicznego (fundacji, wolontariatu itp.)

Podatek od darowizn a ustawa COVID-19

Zwolnienie z podatku od darowizn przewidziane jest również w ustawie COVID-owej. W art. 7 ustawy COVID-19 zapisane jest, że zwolnienie to dotyczy osób wykonujących działalność leczniczą i wpisanych do tamtejszego wykazu oraz podmiotów prowadzących domy dla kobiet w ciąży i dla matek z małoletnimi dziećmi. Na drodze darowizny mogą zostać nabyte rzeczy lub prawa majątkowe albo na walkę z pandemią, albo na cele związane z prowadzeniem placówki oświatowej.

W razie jakichkolwiek wątpliwości co do wysokości należnego podatku lub też w problematycznych kwestiach dotyczących samej umowy darowizn, prawnicy, notariusze i biura rachunkowe z pewnością przyjdą z fachową pomocą.